کارشناسی ارشد کلام اسلامی جامعه المصطفی العالمیه خراسان
چکیده
باور ایمان عقلانی ناشی از اعتماد واقعی به عقل است؛ این‌که عقل دارای چنین توانایی باشد اکثر متکلمان مسلمان و همه فلاسفه برآن اذعان کرده‌اند و آن را مورد تأیید قرار داده‌اند. تفاوتی که در این رابطه در میان اقوال متکلمان مشاهده می‌گردد ناشی از روش‌ها و رویکردهای متفاوت آنان به مقوله عقل می‌باشد. تردیدی که نسبت به توانایی عقل در حوزه ایمان مشاهده می‌گردد، یا ناشی از افراط‌گرایی امثال معتزله است که داده‌های وحیانی را در مرتبه بعد از عقل قرار دادندکه نتیجه آن تولد افکار ابوالحسن اشعری در تردید توانایی کارکرد عقل در حوزه ایمان بود؛و یا این‌که هدف، جلوگیری از ضرر احتمالی بود که توصیه می‌شود مؤمنین عقاید خود را از کتاب و سنت اخذ نمایند؛ و یا این‌که ناشی از فهم نادرست و نگرش خصمانه به عقل است که گروه‌های امثال حدیث‌گرایی و ظاهرگرایی در چنبره آن گرفتار شدند. در این میان، اندیشه‌های معقولانه از کیفیت ورود ایده‌های عقلانی در تفسیر و تحلیل گزاره‌های نقلی وجودداشت که نه تنها مناسبات عقل و نقل را خصمانه نمی‌دید، بلکه این دو نعمت الهی را در تعامل باهم، یاری‌رسان طریق معرفت می‌دانست. گروه کلامی امامیه با چنین برداشتی که از عقل داشتند با آغوش باز در سیر تکاملی تاریخ کلام خویش از عقل بهره‌ها بردند و بسیاری از رموز عالم هستی را شناختند و معرفت شان را از هستی با ملاک عقلانی، عقل‌باور و استدلال‌پذیر ساختند.
)