معیار شناسی توحید عبادی از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی در تفاسیر المیزان و الکبیر

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

کارشناسی کلام اسلامی جامعه المصطفی العالمیه خراسان

چکیده

توحید در عبادت از مسائل مهم اعتقادی جامعه بشری در تمام اعصار و زمان‌ها به شمار می‏رود؛ مهم‌ترین مسئله در مباحث مربوط به این توحید معیار شناخت آن مى‏باشد، ابعاد مختلف توحید عبادی، در این تحقیق مطرح ‌شده است. هدف در بحث حاضر به بررسی معیار توحید عبادی از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی در تفاسیر المیزان و تفسیر کبیر است، از آن‌ جهتی که حقیقت توحید یکی است و هیچ دانشمند تردید در مسئله توحید ندارد؛ ولی در مقام بحث مرتبه‌های گوناگونی و مراتب مختلفی دارد که با دقت عقلی از مسائل علمی دقیق‌تر و ترک آن از همه دشوارتر از جهت شناخت دقیق آن است. مهم‌ترین مبحث توحید عبادی این‌که عبادت از اطاعت بالاتر است، اطاعت غیر خدا ممکن است در حد شرک نرسد؛ ولی عبادت غیر خداوند قطعاً سر از شرک در می‌آورد. از بررسی مجموع آیات در مورد توحید عبادی از بیانات علامه طباطبایی و فخر رازی استفاده می‌شود، توحید محور تمام آموزه‌های دینی است، تمام اصول و فروع اسلام از آن سرچشمه می‌گیرد و توحید عبادی محور اصلی سایر مراتب توحیدها است.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن
  • نهج ‌البلاغه
  • ابن منظور، محمد ابن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، سوم، بیروت، دار صادر.
  • جابری عرب لو، محسن (1362)، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی، اول، امیرکبیر، تهران. ش.
  • جرجانی، میر سید شریف علی ابن محمد (1325 ق)، شرح المواقف، تصحیح: بدر الدین نعسانی، اول، قم، الشریف الرضی.
  • جوادی آملی، عبدالله (1383)، توحید در قرآن، اول، قم، مرکز نشر اسراء.
  • جوهری، اسماعیل ابن حماد (بی تا)، الصحاح، (تاج اللغه و صحاح العربیه)، تصحیح: احمد عبدالغفور عطار، اول، بیروت، دارا لعلم للملایین.
  • زبیدی، مرتضی، محمد ابن محمد (بی تا)، تاج العروس من جواهر القا موس، تحقیق و تصحیح: علی شیری، اول، بیروت، دار الفکر.
  • سبحانی، جعفر (1380)، مرز توحید و شرک، ترجمه مهدی عزیزیان، اول، تهران، نشر مشعر.
  • طباطبایی، سید محمد حسین (1382)، رساله ولایت، چهارم، نشر بخشایش، بی جا.
  • ....... (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، سوم، اعلمی، افست، قم، انتشارات اسلامی، بیروت.
  • ........ (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، پنجم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی - ایران - قم.
  • فخر رازی، محمد بن عمر (1420 ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، سوم، دار احیاء التراث العربی - لبنان - بیروت.
  • قدردان قراملکی، محمدحسن (1386)، اصطیاد معارف عقلی از نصوص دینی (خدا در حکمت و شریعت)، اول، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • مدنی، علی‌خان ابن احمد (1384)، الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغه العرب المعول، اول، مشهد مقدس، مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
  • مطهری، مرتضی (1381)، جهـان ‌بینی اسلامی، ص 84... مجمـوعه آثـار، دهـم، تهران، قم: انتشارات صدرا.
  • مفید، محمد ابن نعمان (بی تا)، اوایل المقالات فی المذاهب و المختارات، بی جا.
  • مکارم شیـرازی، ناصـر و دیگران (1374)، تفسیر نمـونه، اول، تهـران، دارالکتب الاسلامیه.
  • فیـومی، احمد ابـن محمد، مصبـاح المنیر فی غـریب الشرح الکبیر للرافع، دوم، قم، مؤسسه دارالهجره، بی‌تا.
  • طبرسی، فضل ابن حسن (1372)، مجمع‌البیان، فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
  • قرشی بنابی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • عسکری، مرتضی (1386)، عقاید اسلام در قرآن، اول، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، تهران.
  • بلاغی، عبدالحجه (1386)، حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، اول، قم.
  • شیرازی، ناصر مکارم (1386)، برگزیده تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، تهران.