معنویت و زندگی؛ عوامل و موانع

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش‌‌آموختۀ سطح چهار، مجتمع آموزش عالی فقه، قم

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین عوامل و موانع مؤثر بر تحقق «زندگی معنوی» از منظر اسلامی و ارائه راهکارهایی برای تقویت آن در زندگی فردی و اجتماعی انجام شده است.
این تحقیق به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی، با استناد به آیات قرآن کریم، روایات معصومین و متون اسلامی صورت پذیرفته است.
یافته‌ها حاکی از آن است که عوامل معنویت‌آفرین در دو سطح فردی (مانند ایمان، خودشناسی، عبودیت، توکل و دعا) و اجتماعی (مانند تقویت باورهای دینی، اجرای قوانین الهی، ترویج ارزش‌های اخلاقی، امر به معروف و نهی از منکر و هم‌نشینی با خوبان) دسته‌بندی می‌شوند. در مقابل، موانع معنویت نیز شامل موانع فردی (کفر، گناه، پیروی از شیطان، سهل‌انگاری در انجام وظایف، غفلت و رذایل اخلاقی) و اجتماعی (حاکمیت غیردینی، مدیریت نالایق، عدم اجرای احکام شرعی، هم‌نشینی با بدان، ناهنجاری‌های اجتماعی، فردگرایی افراطی  و رسانه‌های اجتماعی) است.
نتیجه اینکه دستیابی به زندگی معنوی مستلزم شناخت و تقویت عوامل فردی و اجتماعی است و مقابله با موانع نیز نیازمند بازنگری در رویکردهای فرهنگی و آموزشی است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی (۱۳۷۳)، چاپ دوم، قم، دار القرآن الکریم.
  2. نهج‌البلاغه،‌ شریف الرضى، محمد بن حسین، تصحیح فیض الإسلام‏ (۱۴۱۴)، قم، انتشارات هجرت‏.
  3. ابن‌ابی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله‏ (۱۴۰۴ق)، شرح نهج البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل‏ ابراهیم، چاپ اول، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
  4. ابن‌هشام، عبدالملک بن هشام، (بی‌تا)، السیرةالنبویة، بیروت، دارالمعرفة.
  5. اعوانی، غلام‌رضا (۱۳۸۲)، مجله نقد و نظر، «اقتراح»، سال هشتم، شماره ۲۹و۳۰.
  6. الهام‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۹۰)، معنویت اسلامی، قم، زمزم هدایت.
  7. پاینده، ابو القاسم (1382)، ‏نهج الفصاحة، چاپ چهارم‏، تهران‏، دنیاى دانش‏.
  8. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1410 ق‏)، غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح سید مهدى‏ رجائى، چاپ دوم‏، قم، دار الکتاب الإسلامی.
  9. جعفری، محمدتقی (۱۳۷۹)، فلسفه و هدف زندگی، تهران، مؤسسه تدوین نشر آثار.
  10. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۷)،‌ مبادى اخلاق در قرآن، قم، نشر اسراء.
  11. ________ (۱۳۸۳)، تفسیر موضوعی قرآن، قم، نشر اسراء.
  12. حر عاملی، محمد (۱۴۰۹ق)، وسائل الشیعة، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیتE لاحیاء التراث.
  13. حسینی، سید جواد (۱۳۷۸)، «غفلت»، مجله مبلغان، شماره ۱۰۲ فروردین و اردیبهشت.
  14. خوانساری، جمال الدین محمد (۱۳۴۶ ش)، شرح غرر الحکم و دررالکلم، تصحیح میرجلال الدین حسینی ارمومی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  15. دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۷)، لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
  16. دیلمی، حسن بن محمد (۱۳۷۵ ش)، ارشاد القلوب، تحقیق سیدهاشم میلانی، چاپ اول، بیروت، دار الاسوة للطباعة والنشر.
  17. راغب اصفهانی، حسین (۱۳۸۲)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، قم، ذوی‌القربی.
  18. رئیسی سجاد، احمدی سیدمجتبی و صادقی خیراله (۱۴۰۰)، تاثیر مذهب و معنویت بر اضطراب و افسردگی بیماران سرطانی، نشریه قرآن و طب، دوره6، شماره۱، صفحات75-86.
  19. طباطبایى، سید محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان‏، ترجمه سید محمدباقر موسوى همدانى‏، چاپ پنجم، قم، انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.‏
  20. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه‏ (1415ق‏)، تفسیر نور الثقلین‏، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى‏، چاپ چهارم‏، قم، انتشارات اسماعیلیان‏.
  21. کریمی‌نیا، محمّدمهدی، موسوی، سیّده حکیمه، انصاری‌مقدم٬‌، مجتبی (۱۴۰۰)، «راهکارهای تقویت معنویت در جامعه با تکیه بر بیانیه گام دوم انقلاب»، مجله پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، سال چهارم، شماره 38.
  22. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۱ق)، الکافى، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ چهارم، بیروت، دار صعب و دارالتعارف.
  23. مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ ق)، بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  24. _____________ (۱۳۷۹)، مشکاة الانوار، چاپ اول، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران.
  25. محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۷۹)، میزان الحکمة، ترجمه حمیدرضا شیخی، چاپ دوم، قم: مؤسسه دارالحدیث.
  26. مطهری، مرتضی (۱۳۸۵)، مجموعه آثار، جلد هشتم، چاپ سوم، تهران، انتشارات صدرا.
  27. معلوف، لویس (۱۹۸۶م)، المنجد، چاپ بیست‌وسوم، بیروت، دارالمشرق.

نوری، میرزا حسین (۱۴۰۸)، مستدرک الوسائل، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث